Verwardheid is een symptoom, een symptoom dat bij meerdere ziektebeelden past. Natuurlijk kan dit ook optreden op latere leeftijd en spontaan als vorm van dementie, maar meestal is verwardheid een symptoom. Dit symptoom komt veel voor bij neurologische ziekten en bij gebeurtenissen, bijvoorbeeld een ongeluk of wanneer men zich in een shock verkeerd.
Als men in een verwarde staat terecht komt dan zijn de hersenen als het ware verstoord, verward en verwerkt de signalen niet zo goed meer. Hierbij is de reactie op de prikkels verstoord. De prikkels die vanuit de omgeving binnenkomen, zoals het zicht, gehoord en gevoel, worden niet goed door het brein verwerkt. Deze geestelijke hersentoestand zelf is eigenlijk een symptoom. Dit kan komen van een aandoening of ziekte, maar ook door ouderdom. De hersenen functioneren langzamer en iets minder goed en verwerken dan de signalen slechter.
De gevolgen van verwardheid zijn echter vervelend, maar vaak niet schadelijk voor het lichaam. Mensen die verward zijn ervaren deze situaties als zeer moeilijk te begrijpen en soms, in ergere gevallen, kunnen mensen zodanig verward zijn dat ze niet eens hun naasten kunnen herkennen.
Vooral mensen die wat ouder zijn kunnen verwardheid gaan vertonen, maar ook kan dit plaatsvinden bij jongere mensen. Vaak gaat het dan om een tijdelijke verwardheid waarbij het meestal gepaard gaat met ernstig letsel. Dit letsel veroorzaakt dan een storing in het brein en maakt de patiënt, of soms het slachtoffer verward. Daarom ziet men vaak bij mensen die bewusteloos raken dat er tijdelijke verwardheid ontstaat.