Het eerste zwangerschapconsult gebeurt op eigen initiatief. Na bevestiging van de zwangerschap bij de huisarts krijg je een verwijsbrief voor een verloskundige mee. De afspraak maak je zelf. Bij de eerste zwangerschap is het eerste zwangerschapsconsult vaak na zes weken. Bij de tweede zwangerschap wacht men vaak tot men tussen de twee of drie maanden is. Bij het eerste zwangerschapconsult wordt een medische voorgeschiedenis vastgelegd van de ouders, dit in verband met erfelijke aandoeningen. Het gewicht en de bloeddruk van de moeder worden genoteerd en de buik wordt gemeten. Je hebt gelegenheid om al je vragen te stellen en je krijgt informatie betreffende voedsel, tillen en dergelijke in het eerste trimester.
Ben je al wat ouder en zwanger of zijn er erfelijke ziekten in de familie dan wordt men tijdens het consult vaak doorgestuurd voor een vlokkentest en echo om de gezondheid van het kindje te controleren. Je bent niet verplicht om deze testen te laten doen. Bij een vlokkentest bestaat altijd een klein risico op een miskraam. Bestaat er risico op bijvoorbeeld een resus kindje of weet je de bloedgroep niet dan neemt de verloskundige bij het eerste zwangerschapsconsult bloed af of stuurt je hiervoor door. Je kunt jezelf als je dat liever wil ook laten begeleiden door de huisarts in de beginfase van de zwangerschap. Met de gegevens die bij het eerste zwangerschapsconsult zijn vastgelegd wordt door middel van een curve de groei van de baby gemeten. Tevens wordt de gezondheid van de moeder bewaakt.