Een hartafwijking kan ontstaan als gevolg van een hartaandoening of door slechter functioneren bij het ouder worden. De elasticiteit kan verminderen waardoor bijvoorbeeld een hartklep niet meer goed sluit. Het bloed moet een omweg maken doordat men een of meerdere aders heeft moeten vervangen door verstopping. Of andere ziektes hebben de normale functies van het hart aangetast. Elke hartaanval en elk hartinfarct laat bijvoorbeeld littekens achter op het hart. Deze littekens en eventueel littekenweefsel kunnen de werking van het hart beïnvloeden. Maar niet alleen tijdens het leven kunnen hartafwijkingen ontstaan. Veel hartafwijkingen zijn aangeboren al dan niet door erfelijke oorzaak.
Al tijdens de zwangerschap kunnen er storingen ontstaan waardoor een kind met een hartafwijking wordt geboren. Het kindje kan afwijkingen hebben in de scheidingswanden tussen de hartkamers en boezems, de structuur van het hart kan afwijken of de bouw van het hartje klopt niet. De verschillende kamers en boezems sluiten niet goed of het kindje wordt geboren met een gaatje in het hart. Kinderen die met een hartafwijking worden geboren moeten meestal meerdere zware operaties doorstaan om de hartafwijking te herstellen. Vaak worden de baby’s al direct geholpen voor andere hartafwijkingen moet de kinderen wachten tot een bepaalde leeftijd is bereikt. Het eerste deel van hun leven wordt door de hartafwijking beïnvloed. Vaak zijn kinderen met een hartafwijking snel moe en mogen ze niet normaal mee ravotten met andere kinderen. In sommige gevallen kan men een hartafwijking behandelen met medicijnen maar dit komt niet zo vaak voor als operaties.