In een groot aantal van de gevallen dat men last heeft van pijnlijke tandvlees, dan wordt de pijn door een ontsteking veroorzaakt. Een dergelijke tandvleesontsteking wordt vaak veroorzaakt door niet goed, of onvoldoende, de tanden en kiezen poetsen. Hierdoor ontstaat er tandplak en later eventueel tandsteen.
Deze tandplak is een ideale plaats voor ziektekiemen om zich schuil te houden en zich te vermeerderen. Door het ontstaan van tandplak en tandsteen kunnen er echter ook kleine ruimtes worden gevormd tussen de gebitselementen en het tandvlees. Op het moment dat de ziektekiemen zich in een dergelijke ruimte gaan nestelen zal het tandvlees ontstoken raken. Dit veroorzaakt roodheid en pijn.
Wanneer men dan ook nog tijdens het poetsen van de tanden merkt dat het tandvlees gaat bloeden, zijn een aantal mensen geneigd het tandenpoetsen wat korter, minder vaak of minder goed te gaan doen. Zo voorkomen ze immers het bloeden van het tandvlees en hebben ze minder last van een pijnlijk tandvlees. Dit is echter alles behalve een goede oplossing. Door het slechter verzorgen van het gebit krijgt de tandvleesontsteking meer kans en zullen de klachten alleen maar heviger worden. Goede mondhygiëne is dus erg belangrijk wanneer het tandvlees pijnlijk is.
Het doorkomen van de verstandskiezen kan ook zorgen voor een pijnlijk tandvlees. Niet iedereen heeft hier last van omdat deze kiezen niet bij ieder mens doorkomen. Als dit wel gebeurt dan is dit vaak aan het einde van de tienerjaren of tijdens de volwassenheid. Soms worden de verstandskiezen verwijderd vanwege deze pijnklachten.