Als dementie geconstateerd wordt is er vaak de vraag waarom? Wat is de oorzaak, hoe en waar kan dementie opeens ontstaan. In de meeste gevallen komt de vraag van de kinderen in verband met de erfelijkheidsfactor. Dementie als erfelijke ziekte komt maar zelden voor. Soms ligt de oorzaak van dementie in een dominant gen en is de kans dat de kinderen het ook krijgen fifty-fifty. Bij andere vormen waarbij dementie een gevolg is van een ziekte kan erfelijkheid wel een rol gaan spelen, niet dementie maar de ziekte is erfelijk en de oorzaak van dementie.
Bij het vermoeden van erfelijke dementie door ziekte kan men een onderzoek laten doen. Komt dementie vaak voor dan kan het erfelijk zijn, de huisarts kan door middel van een bloedonderzoek de genen controleren op een defect dat mogelijk dementie kan veroorzaken op latere leeftijd. Met een voorspellend DNA-onderzoek kan gekeken worden of er aanleg is voor een bepaalde erfelijke ziekte.
De meeste oorzaken van dementie zijn niet te genezen, sommige ziektes geven dementieachtige verschijnselen, deze verdwijnen als de ziekte verdwijnt. De oorzaak van dementie die het vaakst wordt vastgesteld is de ziekte van Alzheimer. Bij de ziekte van Parkinson is dementie een mogelijkheid. Langdurige blootstelling aan organische oplosmiddelen en veelvuldig gebruik van alcohol kunnen dementie veroorzaken. In de meeste gevallen is dementie een langzaam proces, een uitzondering hierop is de ziekte van Creutzfeldt-Jakob beter bekend als de gekke koeien ziekte. Bij deze aandoening doorloopt men de fases van dementie heel snel.