Hoesten is een natuurlijk proces waardoor er een reiniging plaatsvindt van de luchtwegen. Door het plotseling uitademen van lucht zullen namelijk slijm en stofdeeltjes uit de luchtwegen verwijderd worden. Het slijm dat men op heeft gehoest kan zonder bezwaar door worden geslikt. Op deze manier verlaat het slijm dan via de maag en de darmen het lichaam. Wanneer men dit niet prettig of vies vindt kan men het opgehoeste slijm uiteraard ook uitspugen.
Prikkelhoest ontstaat op het moment dat de zogeheten hoestreceptoren welke in de luchtwegen aanwezig zijn door onder andere een verontreiniging van de lucht (bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een stof als chloor en ammoniak), er te veel slijm in de luchtwegen aanwezig is of op een andere wijze deze luchtwegen worden geprikkeld. In de regel gaat prikkelhoest na ongeveer twee tot drie weken vanzelf weer over.
Prikkelhoest is, net als andere soorten hoest, vrijwel niet te bedwingen. Over het algemeen kan men twee verschillende soorten hoest onderscheiden te weten: een productieve hoest en een niet productieve hoest. Bij de eerste soort hoest wordt er vaak slijm opgehoest. Dit wordt daarom een productieve hoest genoemd. Bij de tweede soort komt slechts in geringe mate of geen slijm mee met de hoest. Dat wordt een prikkel-, droge-, of kriebelhoest genoemd. In combinatie met koorts kan hoest op een infectie aan de luchtwegen duiden. Symptomen van prikkelhoest zijn uiteraard veel hoesten zonder dat er slijm vrijkomt, een schorre of hese stem, een schrale keel of zelfs pijn in de keel