Psychogeen vaginisme is het niet vrijwillig samentrekken van de spieren die rond de vagina zijn gelegen waardoor het (vrijwel) niet mogelijk wordt om geslachtsgemeenschap te hebben. Dergelijke samentrekkingen vinden plaats op het moment dat een penis, een vinger of een in te brengen object zoals bijvoorbeeld een tampon in de nabijheid van de vagina gebracht wordt. Het lijkt dan alsof het onderbewuste door een lichamelijke actie nee wil zeggen tegen een penetratie terwijl het bewustzijn van de betreffende vrouw daar wellciht wel positief tegenover staat. Dit kan onderscheiden worden van zogenaamd organisch vaginisme.
Vaginisme wordt in bepaalde gevallen door angst veroorzaakt. Dit kan een angst zijn voor de penis (wellucht het formaat ervan) of een angst voor mogelijke pijn. Overige oorzaken van vaginisme kunnen een minder goede relatie met de sekspartner zijn maar ook een traumatische seksuele ervaring in het verleden kan dit tot gevolg hebben.
De behandeling van vaginisme in de gynaecologische praktijk houdt vaak in dat de basis van de onderbewuste reactie gezocht wordt en anderzijds de bewuste controle over de spieren getraind wordt. Eveneens wordt soms de zogeheten pelottentherapie in het geval van vaginisme ingezet. Pelotten zijn kunststofstaafjes welke variëren in dikte. De dikste heeft de omvang van een penis in erectie. In de therapie gaat men ervan uit dat patiëntes met vaginisme angstig zijn voor een bepaald object in hun vagina. Met de plastic staafjes leren deze vrouwen geleidelijk de angst te verminderen door enkele keren per dag een verwijdinginstrument voor enige tijd in te brengen.